Redactioneel: Een bloemlezing van relevante, recent verschenen proefschriften en andere studies

Hijweege, N.

65-66

NL

Gegrepen door wat niet te grijpen is…. Religieuze wanen bij psychotische oudere volwassenen in de Nederlandse Bijbelgordel

Noort, A.

67-75

NL

Religieuze wanen (RW-en) kwamen vrij vaak voor in psychotische depressie en schizofrenie. RW-en waren meer prevalent bij patiënten met een psychotische depressie dan bij jongere groepen. De combinatie van RW-en met schuldwanen kwam vooral voor bij psychotische depressies. RW-en met grootheidswaan, Cotard en Schneider lijken gerelateerd aan schizofrenie. De prevalentie van religieuze hallucinaties (RHs) bedroeg 19%. RW-en en RHs kwamen significant vaker voor bij psychotisch depressieve patiënten die werden opgevoed als of momenteel lid waren van een bevindelijk-gereformeerde kerk. Religie is waarschijnlijk een symptoomvormende factor voor deze patiënten. De huidige studie vond een associatie tussen schuldwanen en suïcidepogingen; waakzaamheid is daarom geboden bij psychotische oudere volwassenen. Deelname aan religieuze activiteiten en toepassing van religieuze coping kan nuttig zijn voor psychotische patiënten, maar niet altijd. Evenzo kunnen RW-en een noemer zijn van ernstige arousal gerelateerd aan existentieel lijden.

religieuze wanen, religieuze hallucinaties, psychose, ouderen, religieuze coping

Genezing na gebed: Een interdisciplinair onderzoek

Kruijthoff, D.

76-84

NL

In Nederland werden 83 ervaringen van genezing na gebed onderzocht aan de hand van medische dossiers en de narratieven van de deelnemers. Hieruit werden 27 dossiers geselecteerd voor evaluatie door een onafhankelijke groep van vijf medisch specialisten. Zij konden een genezing duiden als ‘medisch opmerkelijk’ of ‘wetenschappelijk onverklaard’. Veertien mensen uit de groep van 27 ontvingen ook een diepte-interview. Uitkomsten: de aangemelde ziekten besloegen het hele medische spectrum. Elf genezingen werden als ‘medisch opmerkelijk’ beoordeeld, geen als ‘wetenschappelijk onverklaard’. Verder werd een patroon waargenomen onder alle 83 aanmeldingen: 61 genezingen waren plots en vaak onverwacht, waarbij in 43 gevallen ook sprake was van gelijktijdige emotionele en fysieke manifestaties, een gevoel ‘overrompeld’ te worden en ‘aangeraakt door God’, met een transformatieve impact. Conclusie: het onderzoeksteam kon de gegevens niet voldoende vanuit een medische invalshoek begrijpen, met name ook het plotse karakter van de genezingen en de begeleidende ervaringen niet. Een multidimensionale en interdisciplinaire benadering is nodig om de bevindingen beter te kunnen begrijpen.

gebed, genezing, casuïstisch onderzoek, medische beoordeling, transdisciplinaire analyse

Verslaving en verslavingszorg: Tijd voor een normatieve benadering?

Koopmans, F.

85-91

EN

In de wetenschappelijke literatuur blijkt verslaving, al dan niet aan middelengebruik, geen eenduidig maar eerder een ongrijpbaar fenomeen te zijn. Dit heeft gevolgen voor hoe verslaving binnen de geestelijke gezondheidszorg wordt gezien en hoe een adequate behandeling ervan kan worden vormgegeven. Naast de bekende biopsychosociale benadering van verslaving wordt steeds meer erkend dat ook existentiële factoren in aanmerking moeten worden genomen. Voorgesteld wordt dat een benadering van verslaving gebaseerd op de normatievepraktijkbenadering (NPB) in dit verband nuttig kan zijn. Dit artikel wil daartoe een eerste aanzet geven.

verslaving, zingeving, normatievepraktijkbenadering, theologische stoornis

De betere mens: Een medisch-ethisch kader voor mensverbetering vanuit christelijk perspectief

Heusinkveld, B.-J.

92-99

NL

Mijn proefschrift 'De betere mens' gaat over ‘mensverbetering’, met een focus op functionele lichaamsverbetering. Met behulp van technologie kan de medische wereld ons helpen ons lichaam op te waarderen en te perfectioneren. Ons mensbeeld en lichaamsideaal veranderen echter in de loop van de tijd. Vanuit christelijk perspectief wordt een beeld van de mens beschreven en een antropologisch concept ontwikkeld en op basis daarvan een medisch-ethisch kader geschetst voor functionele lichaamsverbetering.

mensverbetering, functionele lichaamsverbetering, culturele context, cyborg, christelijke levensbeschouwing, antropologie, lichaamsstructuren, brain-computer interface, identiteit, medische ethiek

LHB-pastoraat avant la lettre

Willaert, J.

100-107

NL

Deze studie onderzoekt de katholieke ondersteuning van homoseksuele, lesbische en biseksuele personen in Vlaanderen aan de hand van kwalitatief-empirisch en historisch onderzoek. De primaire doelstelling is de katholieke ondersteuning van LHB-personen te onderzoeken, gezien hierover voor deze context weinig onderzoek is verricht. Daartoe werden diepte-interviews afgenomen met vier personen die betrokken waren/zijn bij de katholieke LHB-gemeenschap. Uit het onderzoek bleek in het verleden sprake was van georganiseerde katholieke ondersteuning van LHB-gelovigen. Vandaag wordt dit in beperkte mate verdergezet, maar de gemeenschap van LHB-katholieken is kleiner geworden door algemene secularisatie. De studie toonde bovendien aan dat de steun vooral gericht was op homoseksuele mannen, dat het standpunt van de kerk over homoseksualiteit de steun en de betrokkenen beïnvloedde en dat de initiefnemers op uiteenlopende reacties stuitten. Vandaag is de vraag naar katholieke ondersteuning voor LHB-personen misschien afgenomen, maar de behoefte eraan bestaat nog steeds, en het is van cruciaal belang steun te blijven bieden aan degenen die dat nodig hebben.

LGBT, katholicisme, LHB-pastoraat, Belgische kerk, pastoraaltheologie, mondelinge geschiedschrijving

De religiosity gap: Religieuze en spirituele zorgbehoeften in de (dag)klinische geestelijke gezondheidszorg

van Nieuw Amerongen, J.

108-118

NL

Veel ggz patiënten prefereren aandacht voor religie en spiritualiteit (R/S) in de zorg. Het is echter onbekend op welke manier zij graag zien dat dit vorm krijgt, welke rol een verschil in levensbeschouwing met hulpverleners speelt en of tevredenheid met R/S zorg ook gerelateerd is aan de behandelrelatie. De huidige mixed-methods-studie gaat in op deze vraagstukken, aan de hand van 35 semi-gestructureerde interviews en 201 vragenlijsten onder (dag)klinische ggz patiënten bij de instellingen Eleos en Altrecht. De meerderheid van de patiënten in beide instellingen gaf de voorkeur aan hulpverleners met een gelijke levensbeschouwing (1), velen stelden prijs op gesprekken met hulpverleners over R/S (2) en daarnaast was er een substantiële vraag voor aandacht aan R/S in het programma en bij het herstel (3). Tevredenheid met R/S zorg bleek gerelateerd aan een betere ervaren behandelrelatie. Clinici wordt aanbevolen aandacht te besteden aan R/S en wegen te exploreren waarop deze zaken een plek kunnen krijgen in de behandeling.

religie, spiritualiteit, zorgbehoeften, werkalliantie, therapietrouw

Effectonderzoek naar geestelijke verzorging: Bijdragen aan 21e-eeuwse geestelijke verzorging in de zorg in Nederland en de Verenigde Staten

Damen, A.

119-126

NL

In mijn proefschrift heb ik me gebogen over de vraag: hoe kan effectonderzoek geestelijke verzorging in de zorg in de 21ste eeuw ondersteunen? Deze vraag werd beantwoord met behulp van theoretische, kwalitatieve en kwantitatieve onderzoeksmethoden. Aan de onderzoeken namen geestelijk verzorgers, (palliatieve) patiënten en collega’s van geestelijk verzorgers in de gezondheidszorg deel binnen de twee verschillende contexten van Nederland en de Verenigde Staten. In het proefschrift zijn bouwstenen voor passend effectonderzoek naar geestelijke verzorging aangedragen. Ten eerste de formulering van praktijkdoelen van geestelijke verzorging zodat effectonderzoek daarop aan kan sluiten. Ten tweede de validatie van een meetinstrument om de effecten te meten. Ten derde inzicht in de zingevingsthema’s waarop verandering kan worden gemeten. En ten slotte een blik op interventies van geestelijk verzorgers voor het openen van de black-box. Met bovenstaande bouwstenen is grondig effectonderzoek naar geestelijk verzorging, passend bij de centrale waarden van het vak, een stap dichterbij gekomen.

geestelijke verzorging, effectonderzoek

De geestelijk verzorger/onderzoeker: Invloed van deelname aan onderzoek op de professionaliteit

Den Toom, N.

127-134

NL

Nu geestelijke verzorging steeds meer een research-informed profession wordt, raken geestelijk verzorgers zelf ook betrokken in onderzoek. Dat gebeurde bijvoorbeeld in het Case Studies Project (CSP), waarin meer dan vijftig geestelijk verzorgers hun eigen praktijken beschreven en in onderzoeksgemeenschappen analyseerden. Er wordt vaak verondersteld dat onderzoek de professionalisering van het beroep versterkt, maar of dat werkelijk zo is en hoe dat dan gebeurt is niet onderzocht. In dit artikel wordt een samenvatting gegeven van het promotieonderzoek naar de impact van participatie in het CSP op de professionaliteit van geestelijk verzorgers. Het empirische onderzoek heeft door middel van gemengde methoden (participerende observatie, kwalitatieve interviews, vragenlijst en focusgroep) deze verandering in kaart gebracht. De belangrijkste bevindingen zijn dat geestelijk verzorgers zich bewuster werden van hun impliciete kennis en theorie, beter konden reflecteren op hun handelen en op de situatie van de cliënt, zich bewuster werden van hun doelen in de begeleiding van cliënten, en verheldering vonden van hun professionele identiteit. Deelname aan onderzoek heeft daarmee een positieve invloed op de professionalisering van geestelijk verzorgers, mits het ingebed is in de waarden van de beroepsgroep en rekening houdt met het levensbeschouwelijke karakter van het beroep. Daartoe biedt het proefschrift drie theologische en filosofische reflecties om bij te dragen aan die spirituele professionaliteit.

geestelijke verzorging, professionaliteit, levensbeschouwing, publieke theologie

Uit de Kunst: Jaarboek over een gemis: Over Zondagmorgen van Willem Jan Otten

Zondag, H.

135-137

NL

'Zondagmorgen' van Willem Jan Otten (1951) is een parallelverhaal. Het loopt gelijk op met het Romeinse missaal, een boekwerk van ruim 2800 pagina’s waarin het kerkelijk jaar van dag tot dag wordt beschreven. Dat kerkelijk jaar loopt van het begin van de advent tot de Christus-Koningsmis, pakweg van eind november tot eind november een jaar later. Het missaal leest als het draaiboek van een film: alle teksten, heiligenvieringen, gebeden, gezangen en kleding zijn uitgetekend. Voor Otten is het een beschrijving van een droomtijd die iedere dag spiritueel aankleedt.