Redactioneel

Verhagen, P.J.

181-182

NL

Complexiteit als vertrekpunt is vruchtbaarder dan controverse

Verhagen, P.J.

183-192

NL

In deze bijdrage worden psychiatrie en religie neergezet als een complex domein. Dit wordt duidelijk gemaakt aan de hand van een geconstrueerde casus met als klinisch beeld de zogenaamde zondagsneurose. Dat construct, bedacht door Ferenzci (1919), wordt niet meer gebruikt, maar is nog terug te vinden in de existentiële psychotherapie van Yalom (1980). De casus illustreert een veelheid aan klinische, historisch-culturele, filosofische en godsdienstsociologische aspecten en opvattingen die met nog andere aspecten zoals neurobiologische de complexiteit uitmaken. Het blijkt dat de opvattingen van Weber een belangrijke uitwerking hebben gehad op wetenschap en religie, die tot op de dag van vandaag, alhoewel niet weersproken, voortduurt. Ondertussen heeft een professional in meer of mindere mate kennis van deze complexiteit waarmee tevens bepaald wordt hoe deze zich tot religie en spiritualiteit in de psychiatrie verhoudt. Door het thema psychiatrie en religie op te vatten als een complex thema is het naar verwachting beter mogelijk voorbij controversen te komen, zoals die uitgelokt worden door reductionisme en determinisme. Deze aanpak vergt van wetenschappers en professionals een interdisciplinaire dialoog en een reflectieve positie als (meta)competentie.

complexiteit, zondagsneurose, onttovering, reflectieve positie, interdisciplinaire dialoog

Spiritueel leven, relationeel functioneren en christelijke ggz

Scholte, W.

193-197

NL

Hoofdstuk 8 van het proefschrift van Verhagen gaat over de samenhang die hij ziet tussen spiritueel leven en relationeel functioneren. In zijn uiteenzetting presenteert hij een model waarvan hij hoopt dat deze tot verder onderzoek leidt, waarbij hij gebruik maakt van het werk van onder andere Sandage en Brümmer. Daarnaast trekt Verhagen parallellen met het alternatieve model voor diagnostiek van de persoonlijkheidsstoornissen in de DSM-5. Waarbij hij een meer descriptief DSM-5 model voor relationeel functioneren en een waardengedreven visie over spiritualiteit met elkaar verbindt om vandaaruit voor de wereld van de psychotherapie en psychiatrie ruimte te maken voor spiritualiteit, geloof, geloofsontwikkeling en de wisselwerking hiervan met het functioneren van de persoon. Na een samenvatting van dit model wordt nagegaan wat de waarde is van dit model voor de christelijke ggz.

christelijke ggz, DSM-5, relationeel functioneren, spiritualiteit

Psychiatrie en religie: Enkele reflecties uit de praktijk van overdracht en tegenoverdracht

Hegger, A.T.

198-209

NL

In dit artikel wordt allereerst stilgestaan bij de bijdrage van Piet Verhagen aan de hernieuwde belangstelling voor de klinische godsdienstpsychologie. Daarna wordt aan de hand van de casus van meneer K. (borderline persoonlijkheidsorganisatie met paranoïde kenmerken) geïllustreerd hoe de godrepresentatie in de overdracht en tegenoverdracht geïdentificeerd en behandeld kan worden. Er worden uitstapjes gemaakt om de theoretische concepten van overdracht, tegenoverdracht en godrepresentatie toe te lichten.

overdracht, tegenoverdracht, rêverie, godrepresentatie, narcistische persoonlijkheidsstoornis, borderlinepersoonlijkheidsorganisatie

De Experience Sampling Method bij het in kaart brengen van de variabiliteit van religie bij religieuze psychiatrische patiënten

Hoeve, K., Van den Brink, B., Jongkind, M., Schaap-Jonker, H., & Braam, A.

210-217

NL

Recent cross-sectioneel onderzoek toonde aan dat bepaalde religieuze factoren samenhangen met vermindering van suïcidaliteit bij religieuze depressieve patiënten (Jongkind e.a., 2019). Deze studie maakt gebruik van de Experience Sampling Method (ESM) om de variabiliteit van religie in longitudinaal verband te kunnen onderzoeken. 30 depressieve patiënten vullen via de smartphone 10 keer per dag korte vragenlijsten in gedurende 6 dagen. Wij hebben een verkennende analyse uitgevoerd op een geselecteerde casus, waarin de variabiliteit van het godsbeeld, stemming en suïcidaliteit in kaart wordt gebracht. De participant in de casus respondeerde op 44 van de 60 geplande meetmomenten. De regressielijn van godsbeeld toont een stijgende trend, die van suïcidaliteit en somberheid een dalende. Concluderend kan gesteld worden dat religieuze factoren in deze casus variabel zijn door de tijd, en dat ESM een veelbelovende methodiek is om de (causale) relatie tussen psyche en geloof te onderzoeken.

godsbeeld, depressie, suïcidaliteit, variabiliteit, Experience Sampling Method

Dialoog over Psychiatry and Religion

Wilschut, H., & Verhagen, P.J.

218-223

NL

De religieuze context van Victor Frankl's zin van het bestaan

Van Kempen, T., Verhagen, P.J., & Hijweege, N.

224-234

NL

Een intervisie over de religieuze context van Victor Frankl's zin van het bestaan

Zou het soms de heilige Geest zijn? Korte reflectie

Verhagen, P.J.

235-240

NL

In een korte reflectie op drie artikelen in deze aflevering van Psyche & Geloof komen drie thema’s aan bod: 1) de betekenis van verantwoord kennen en geloven in de reguliere en christelijke ggz, 2) de enorm verbeterde kwaliteit van het (empirisch) onderzoek naar religie en spiritualiteit in de psychiatrie, 3) de betekenis van heilige momenten in psychotherapie. Daarbij is de leidende vraag of we in het doordachte wetenschappelijke werk van de auteurs ook iets mogen ontdekken van het voortgaande werk van de heilige Geest.

verantwoord geloven, onderzoek, casuïstiek, heilige momenten, heilige Geest

Uit de Kunst: Angels, Tears in Heaven en Ave Maria

Bruin-Mollenhorst, J.

241-243

NL

In mijn promotietraject onderzoek ik hoe muziek bij uitvaarten zich verhoudt tot hoe we tegenwoordig in Nederland met de dood omgaan. Ik richt me hierbij voornamelijk op uitvaarten die plaatsvinden in een crematorium. Tijdens observaties en interviews komt een bonte melange van muzikaal repertoire voorbij: van Time to Say Goodbye tot (hoe ogenschijnlijk tegenstrijdig!) Afscheid nemen bestaat niet en van In Paradisum tot Met de vlam in de pijp. Wanneer ik door de lijst met 235 muziekstukken blader die ik hoorde tijdens 44 uitvaarten, kom ik opvallend vaak ‘hemel’ en ‘engelen’ in titels of songteksten tegen. Ook zie ik 10 maal een Ave Maria staan. Hoe kan de populariteit van dit repertoire verklaard worden en hoe verhoudt zich dat tot het hedendaagse religieus landschap in Nederland?