Psyche & Geloof 30 nr. 2

juni 2019

Euthanasie in de psychiatrie

Artikelen in deze editie


Redactioneel

Van den Brink, B.

95-96

NL

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

De kunst van het levens redden versus de ars moriendi

Bolt, T

97-113

NL

In zijn recente boek Slotcouplet getuigt de longarts De Hosson van uiteenlopende problemen en moeilijkheden die zich voordoen bij het vormgeven van het medische handelen rondom het levenseinde. De kern van zijn betoog is dat hij in zijn opleiding wel de techniek, het ‘hoe’ van het medische handelen heeft geleerd, maar niets over de dood als zodanig en over het ‘waarom’ van het medische handelen. Dit artikel beoogt te laten zien dat dat de worsteling van De Hosson en de door hem gesignaleerde eenzijdigheden in de opleiding van artsen geplaatst kunnen worden tegen zowel de bredere historische achtergrond van de westerse cultuur- en mentaliteitsgeschiedenis ten aanzien van de omgang met de dood - als in de specifiekere context van de zogeheten ‘westerse medische traditie’.

medische geschiedenis, mentaliteitsgeschiedenis, westerse cultuur, dood, palliatieve zorg

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Euthanasie bij psychiatrische patiënten: Driestemmig monotheïstisch commentaar

Boer, T., Evers, R., Ghaly, M., & Van den Brink, B.

114-137

NL

Welke bijdrage kunnen spiritualiteit en religie leveren aan de houding van hulpverleners en het formuleren van beleid rond euthanasie? Wat is de inbreng vanuit christelijke, joodse, islamitische traditie? In dit drieluik geven ethici uit elk van deze tradities hun visie. Vervolgens volgt een reactie van elk van hen op de inbreng vanuit de andere religies. Centrale principes die worden benadrukt zijn de menselijke waardigheid, erkenning van psychiatrisch lijden, barmhartigheid, maar ook de verantwoordelijkheid van het individu en van de gemeenschap. Elk van de representanten vraagt aandacht voor de opdracht van God hierin. Er is verschil in het oordeel over het al dan niet toelaatbaar zijn van euthanasie. Gedeeld wordt het belang van het bieden van een plaats aan en hulp in het lijden van de ander. Gepleit wordt voor ruimte voor een verdiepende dialoog met aandacht voor de onderliggende visie op geloof en wetenschap en prioriteren van de zorg aan ernstig zieke psychiatrische patiënten.

euthanasie, psychiatrische patiënten, religie, monotheïsme, ethiek

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Hulp bij zelfdoding en euthanasie in de psychiatrie – een essay

Glas, G

138-145

NL

Dit essay bespreekt de veranderende praktijk van hulp bij zelfdoding en euthanasie in de psychiatrie in Nederland. De maatschappelijke acceptatie van euthanasie in de somatische geneeskunde heeft ook effecten in de geestelijke gezondheidszorg. Hulp bij zelfdoding en euthanasie worden gewoner. Verzet tegen deze ontwikkelingen is vaak gebaseerd op de gedachte dat er een dichotomie bestaat tussen ziekte en levensproblemen en tussen wat in de spreekkamer en wat in de maatschappij thuishoort. Bij deze dichotomie worden kanttekeningen geplaatst. Als reactie op de initiële klachten ontwikkelt zich een geheel van reacties van de betrokkene zelf en van de omgeving. Zelfbeeld, relaties en maatschappelijke positie van de betrokkene veranderen. Dit alles leidt vaak tot existentiële vragen en wanhoop die op hun beurt de voedingsbodem kunnen worden voor het doodsverlangen. In het artikel wordt dieper ingegaan op de criteria van uitzichtloosheid en ondraaglijkheid en op de ingewikkelde rol van demoralisatie. De herziene richtlijn van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (2018) laat zien hoe ingewikkeld en ambivalent de rol van de psychiater ten aanzien van het beoordelen van deze twee criteria is. Zo doelt de wet op uitzichtloosheid in medische en niet in existentiële zin. Maar in de psychiatrie zijn die twee vaak onontwarbaar met elkaar verbonden. Over ondraaglijkheid zegt de richtlijn dat het oordeel daarover primair aan de betrokkene zelf toekomt en dat de psychiater dit oordeel niet per se zelf ook hoeft te onderschrijven. Aan de andere kant heeft de psychiater volgens de richtlijn ook de plicht om te beoordelen of de ervaring van de patiënt mede is bepaald door levensloop, persoonlijkheid, coping vaardigheden en psychiatrische voorgeschiedenis. Het artikel eindigt met een pleidooi voor een grondhouding van moed en creativiteit. Euthanasie en hulp bij zelfdoding mogen nooit het antwoord worden op doodsverlangen dat wordt ingegeven door sociaal isolement, uitsluiting, negatieve zelfpercepties, gevoelens van overbodigheid en zinloosheid en verkeerde inschatting van de bereidheid tot zorg van anderen. Psychiaters zullen zich moeten durven laten aanspreken op maatschappelijke en zingevingsvragen.

hulp bij zelfdoding, euthanasie, demoralisatie, existentiële vragen, zingeving, herziene richtlijn, ondraaglijkheid, uitzichtloosheid

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

De vlam brandend houden: Een intervisie over euthanasie in de psychiatrie

Van der Velde, N., Van Luyn, B., Nanninga, J., & Onvlee-Jonkman, C.

146-157

NL

Een intervisie over euthanasie in de psychiatrie

euthanasie in de psychiatrie

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Bijna-dood ervaringen: Fenomenologie, effecten, professionele zorg

Gooijer, B.

158-177

NL

Bijna-doodervaringen (BDE) zijn veelvoorkomend en impactvol, maar in medische en geestelijke gezondheidszorg nog een onderbelicht fenomeen. Dit artikel begint met een illustratieve casus, waarna het ingaat op de gedocumenteerde kenmerken van BDE – wat zorgprofessionals kan helpen met herkenning ervan. Vervolgens wordt de relevantie van klinische aandacht voor BDE duidelijk door de prevalentie en incidentie te bespreken alsook de ontwrichtende psychosociale gevolgen. Het tweede deel van dit artikel plaatst BDE in een breder kader van religieuze ervaringen. Ik illustreer hoe de separate kenmerken van BDE overeenkomsten hebben met afzonderlijk voorkomende religieuze ervaringen. Daarbij reflecteer ik kritisch op de terminologie en classificatie van elementen van bijna-doodervaringen. Niet alleen BDE maar ook verwante religieuze ervaringen blijken vaak transformerende effecten te hebben op het existentieel welzijn van degene die het heeft meegemaakt. De transformerende en ontwrichtende effecten van BDE zijn deels vergelijkbaar met de psychosociale en spirituele effecten van andere religieuze ervaringen, met de effecten van ‘gewonere’ levensloopconfrontaties met de dood, en ook met de kenmerken van posttraumatische groei. Met adequate sociale en zo nodig professionele steun, kunnen dergelijke ingrijpende ervaringen leiden tot transformatie die grotendeels hetzelfde is als bij posttraumatische groei. Om gezondheidszorgprofessionals toe te rusten tot adequate zorg, volgen tot besluit aanbevelingen voor arts, psycholoog en psychiater ten behoeve van de professionele omgang met ingrijpende religieuze en existentiële ervaringsverhalen en daaruit voortvloeiende psychopathologie, om transformatie en posttraumatische groei te bevorderen.

bijna-doodervaring, religieuze ervaring, mystieke ervaring, doodsangst, grenssituatie, buitenlichamelijk, felt presence, licht, transformatie, posttraumatische groei

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Uit de kunst: Muziek als tijdskunst - Arvo Pärts 'Annum per annum'

Reitsma, O.

178-180

NL

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.

Boekbesprekingen van drie boeken bij het thema 'euthanasie in de psychiatrie'

De Jong, E.; Van den Brink, B.; Doornenbal, J.

181-186

NL

Besprekingen van de boeken: Chabot, B. (2017). De weg kwijt. De zorgelijke staat van de euthanasiewet. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar. Stockman, R., Calmeyn, M., Eneman, M., & De Dijn, H. (2017). Euthanasie bij psychisch lijden. Het hellend vlak dat overslaat? Apeldoorn: Garant. Tongeren, P. van (2018). Willen sterven. Utrecht: Kok.

Dit artikel is ouder dan 2.0 jaar. U kunt het gratis downloaden.