Redactioneel

Verhagen, P.J.

69-70

NL

Extreme religious fundamentalism and violence: Some psychoanalytic and psychopolitical thoughts

Volkan, V.D., & Kayatekin, M.S.

71-91

EN

In het bijzonder sinds 11 september 2001 wordt niet alleen het nieuws gedomineerd door radicaal fundamentalistisch moslim terrorisme en de reactie van de Westerse wereld daarop, het beïnvloedt ook ons dagelijks leven. In dit artikel wordt het concept religieus fundamentalisme onderzocht en wordt nagegaan hoe bepaalde leider – volgeling interacties en de psychologie van de ‘grote groep’ samen enorm geweld kunnen induceren zodat mensen veranderen in zelfmoordterroristen die verschrikkelijke daden plegen in naam van een religieuze identiteit. De auteurs zijn van mening dat onderzoek naar de karakteristieken van restrictieve extreem religieuze fundamentalistische organisaties, zoals religieuze sekten het noodzakelijke kader kan bieden van waaruit we scherper kunnen kijken naar meer wereldwijde gewelddadige fundamentalistische religieuze bewegingen als el-Qaida.

religieuze sekten, goddelijke tekst, transitionele objecten en verschijnselen, ‘grote groep’ identiteit, zelfmoord terroristen, onofficiële diplomatie

Aanpassing van de Islam aan het Westen? De- en reconstructie van religie

Vroom, H.M.

92-102

NL

Deze bijdrage handelt over de verschillende ‘opties’ van moslims in de Nederlandse samenleving bij onvermijdelijke herinterpretatie van hun traditie in de Nederlandse context. Deze (hermeneutische) analyse loopt parallel aan processen die zich in de christelijke kerken hebben afgespeeld sedert plusminus 1955. Eerst wordt kort de hermeneutische discussie in christelijke kring als overgang van een meer homogene naar een plurale cultuur beschreven om de ‘opties’ van de diverse richtingen te onderscheiden. Dan volgt de introductie van de term interpretatieschema en het verband ervan met iemands identiteitsbesef en de identiteit van groepen. In de overgang van een min of meer vaststaand interpretatieschema naar een nieuw, moet herbronning plaatsvinden en moeten vaste punten in de openbaring worden herbevestigd of nieuw worden aangewezen. Op dit punt gaan de wegen van liberalen-vrijzinnigen, traditionelen, ‘midden-orthodoxen’, fundamentalisten en radicalen uiteen. Vervolgens wordt ingegaan op de achtergrond van de opkomst van fundamentalisme en radicalisering in de sterk veranderende wereldsamenleving.

Koran, islam, interpretatiekader, herinterpretatie, fundamentalisme, radicalisering, traditionalisme, midden-orthodoxie, religie-hermeneutiek

Sacraal geweld – aantekeningen over ‘diepe religie’

Wils, J.P.

103-111

NL

Religie is teruggekeerd – vaak met een lelijk gezicht. De opvatting dat religie de sociale cohesie van maatschappijen vergroot en dat zij de hoedster is van de levensnoodzakelijke canon van ‘normen en waarden’ staat onder druk. Zowel op het vlak van de politiek als ook op dat van de moraal is de vanzelfsprekendheid van deze vooronderstellingen verdwenen. In werkelijkheid is religie veel dubbelzinniger van aard. De befaamde Duitse godsdienstfenomenoloog Rudolf Otto beklemtoonde reeds het irrationele, het ‘heilige minus zijn zedelijk moment’ en sprak in dit verband over ‘diepe religie’. Religie is in veel opzichten inherent gewelddadig. Maar het verband tussen geloof en geweld is complexer dan een simpele morele veroordeling doet vermoeden.

religie, geweld, soevereiniteit, legitimatie, moraal, politiek

Bevrijding als onderdrukking. Een gewelddadige kant van evangelische gemeenten?

Ganzevoort, R.R.

112-120

NL

In evangelische / pentecostale kringen wordt de dienst der bevrijding aangeboden aan mensen die lijden onder demonische binding of beïnvloeding. Op basis van een case study verkent de auteur de mogelijkerwijs onderdrukkende aard van de dienst der bevrijding. Dat geldt met name bij kwetsbare mensen die veelal het doel zijn van de dienst der bevrijding. Zij lopen het risico afhankelijk te worden gemaakt van de pastor die bevrijding belooft. In het verlengde van deze verkenning wordt de vraag gesteld of het risico van onderdrukking inherent is aan de nadruk die in de christelijke traditie gelegd is op onderwerping en gehoorzaamheid aan autoriteit. Om dit risico tegen te gaan wordt een benadering van bevrijding geschetst die de autonomie van de ontvanger ondersteunt en niet ondermijnt.

dienst der bevrijding, trauma, autonomie

Congresverslag: Alles kan God. Beschouwingen bij een symposium over ‘religie en geweld’

Smeets, W.

121-124

NL

‘God maakt nieuwe mensen en doet de oude weg. Hij kan torens doen instorten; vliegtuigen heeft Hij daarbij niet echt nodig, maar Hij kan ze wel gebruiken.’ Zo praten jonge Afghaanse vluchtelingenkinderen met elkaar in de film ‘Fahrenheit 9/11’. De gebeurtenissen bevestigen hun kinderlijk beeld van Allah als een almachtige en goede God. Ze hebben geen boodschap aan de zedenpreek van hun juf dat slechte mensen rampspoed over New York en over hun eigen land hebben gebracht. Zit goed en kwaad nu in de religie of in de mens? De wetenschappers kwamen er niet uit op een symposium, georganiseerd door het Soeterbeeckprogramma op 27 januari 2006 te Ravenstein. Vanzelfsprekend ging de aandacht uit naar religieus fundamentalisme, naar de factoren die eraan ten grondslag liggen en naar de fundamentele vraag of religie intrinsiek gewelddadig is. We bespreken kort hetgeen rond deze drie punten te berde werd gebracht door de verschillende sprekers: Gerard Wiegers, Gerrit Manenschijn, Hermann Häring en Jean-Pierre Wils.

Boekbesprekingen

Sarot, M.; Hettema, T.L.

125-128

NL

Besprekingen van de boeken: Boersma, H. (2004). Violence, Hospitality and the Cross: Reappropriating the Atonement Tradition. Grand Rapids: Baker Academic. ISBN 0–8010–2720–9. 285 pp. -- door Marcel Sarot Wils, J.-P. (2004). Sacraal geweld. Assen: Van Gorcum. ISBN: 90 232 4079 0. 143 pp. -- door Theo L. Hettema