Redactioneel

Glas, G.

1-4

NL

De relatie met God als thema in psychoanalytische psychotherapie

Hegger, A.

5-14

NL

In de literatuur omtrent psychoanalytische psychotherapie wordt nauwelijks gewag gemaakt van de betekenis van de relatie met God in het psychotherapeutisch proces. Op zijn best is er sprake van de 'conspiracy of silence' omtrent dit onderwerp. In dit artikel wordt vanuit de overdracht - tegenoverdracht matrix zoals Marshall & Marshall (1988) die ontwikkelden, de betekenis van de relatie met God voor het psychotherapeutisch proces beschreven. Er wordt uitgegaan van therapieën van christelijke patiënten met christelijke psychotherapeuten. Het artikel bevat enkele praktijkvoorbeelden van typerende overdrachtsreakties in verschillende fasen van de therapie. Tevens worden enige tegenoverdrachtsreakties onderzocht.

psychoanalytische psychotherapie, relatie met God, overdracht, tegenoverdracht

Individuatie en bekering

Filius, R.J.

15-22

NL

Vanuit de visie op puberteit en adolescentie als tweede separatie-individuatie fase (Blas, 1968; Rinsley, 1980; Lewis, 1984) wordt nagedacht over de rol van bekering op deze leeftijd. Op het eerste gezicht lijken bekering en individuatie tegengestelde processen wat betreft afhankelijkheid. Bekeringservaringen gedurende de adolescentie fase kunnen echter het proces van individuatie zowel bevorderen als belemmeren. Bekering kan een uiting zijn van het individuatie proces, maar het kan eveneens een vlucht zijn. Het in de pastorale of psychologische begeleiding helpen afronden van de individuatie-taak bevordert de emotionele en geestelijke groei. Een visie op individuatie en individualiteit die zowel bijbels als psychologisch verantwoord is, is daarbij dringend gewenst.

individuatie, bekering, adolescentie

Hoop hebben we niet voor niets

Verhagen, P.J.

23-30

NL

Naast timor (vrees), gaudium (vreugde) en dolor (smart) is spes (hoop) een van de vier wielen aan de wagen van de ziel, die onderweg is van deze wereld naar de hemelse toekomst, aldus een uitspraak van Luther. De wielen zijn de vier hoofdaffekten. De twee assen zijn amor (liefde) en odium (haat). Maar Luther kan het naast deze scholastieke schematiek ook eenvoudig houden: als basaal affekt is vertrouwen onlosmakelijk verbonden met het geloof. Om nu het beeld van de wagen, die onderweg is de hemelse toekomst tegemoet, vast te houden - wat te doen bij pech? Wat te doen wanneer het 'wiel' spes vastloopt of pech van andere aard? Om die vraag te kunnen beantwoorden is enige 'technische kennis' nodig. In dit artikel wil ik enkele psycho(patho-)logische aspecten samenvatten die kennis verschaffen over de hoop. Nu gelden er een aantal beperkingen. Om het nog eens klassiek uit te drukken, het gaat hier niet over de spes quae. Daarmee bedoelen we de hoop naar de inhoudelijke kant: datgene dat gehoopt wordt. Een benadering langs deze weg is te vinden in het veel omvattende godsdienstpsychologische werk van Roscam Abbing (1981). Hier gaat het om de spes qua. Daarmee wordt bedoeld de hoop, waarmee gehoopt wordt, de act van de hoop. Met dit laatste wordt heel nadrukkelijk een psychologisch aspect geïmpliceerd, te weten het vermogen om te kunnen hopen. En het is juist dit psychologisch aspect dat ik naar voren wil halen. Dat betekent dat we voor dit moment ontslagen zijn van de noodzaak om een inhoudelijke definitie van hoop te geven. Ik volsta met de volgende contouren aan te geven. Spes en gaudium komen in de termen van Luther voort uit amor en zijn gericht op het goede. Van die twee richt spes zich op het toekomende goede. De aspecten die ik kort bespreek zijn: de psychische ontwikkelingsgang, geestelijke gezondheid, psychopathologie (met name depressie) en (psycho)therapie.

hoop, psychische ontwikkeling, psychopathologie